HISTORIE: VAN PIONIER TOT ROLMODEL

Wie was Jo Visser?

Achtergrond
Zoals we vandaag de dag een app-je sturen om elkaar sterkte en beterschap te wensen, zo was het lang geleden gebruikelijk om chronisch zieken troostbrieven te sturen. Jo Visser was een van de schrijfsters van deze brieven. De in 1890 geboren Jo was lid van ’Zonnewende, Bond van Zieken’. Deze bond onderhield het contact tussen langdurig zieken via het maandblad Zonnewende. Dit contact had tot doel hen te bemoedigen en te sterken in hun lijden en was gebaseerd op een christelijke grondslag. Vrijwilligers die lid waren van de stichting bezochten de zieken. Zo ontdekte Jo dat er in de reguliere zorg geen plaats was voor mensen die lang ziek zijn en kwam ze op het idee om huisvesting en verpleging van chronische patiënten aan te bieden.

Oprichting
Jo Visser was een daadkrachtige vrouw en stond aan de wieg van een lange geschiedenis van zorg voor langdurig zieken in eigen Zonnehuizen. Op 24 mei 1921 richtte zij samen met medestanders – naar verluidt met een startkapitaal van 7 stuivers – Vereniging Het Zonnehuis op, rechtsvoorganger van het Jo Visser fonds. Op 21 juli 1921 kreeg de vereniging koninklijke goedkeuring. Met spaarbusjes op de schoorsteenmantel, met bazaars en met het ten gehore brengen van gedichten en christelijke liederen werd er geld opgehaald en dankzij enkele financiële giften van gulle gevers – waaronder koningin Emma – verrees in 1929 in Beekbergen het eerste Zonnehuis in villa Sarphati. Jo Visser werd directrice van dit eerste Zonnehuis. Na de opening van het eerste Zonnehuis in Beekbergen in 1929 was het streven om in elke provincie een Zonnehuis te openen. Dit voornemen werd door de komst van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) in 1968 van minder belang. De huidige Zonnehuizen zijn tot hun verzelfstandiging in 2001 bestuurd door Vereniging Het Zonnehuis.

Na haar pensionering in 1947 werd Jo Visser lid van het bestuur van het Zonnehuis.
Op 27 maart 1978 overleed zij op 88-jarige leeftijd. Als boegbeeld is Jo Visser het gezicht van de noodzaak tot verbetering van het onderwijs in de zorg voor ouderen en het stimuleren van waardevolle ontmoetingen tussen jong en oud. Jo Visser mag beschouwd worden als pionier voor verpleging van langdurig zieken in speciale tehuizen.

Veranderingen
Als ideële organisatie zet Vereniging Het Zonnehuis zich in voor de waardigheid van het leven van kwetsbare ouderen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven. De huidige Zonnehuizen zijn tot hun verzelfstandiging in 2001 bestuurd door Vereniging Het Zonnehuis. Per 8 november 2017 is na 96 jaar ledenorganisatie Vereniging Het Zonnehuis omgezet in een stichting met donateurs, het Jo Visser fonds.

Kijktip: historisch filmarchief ondergebracht bij Gelders Archief

Sinds kort zijn historische films over (en van) Vereniging Het Zonnehuis en Zonnehuis Beekbergen, pioniers in de langdurige-patiëntenzorg, beschikbaar via een link op de website van het Gelders Archief. Het betreft fictie- en documentairefilms uit de jaren dertig tot vijftig uit de 20^e eeuw.

Vereniging Het Zonnehuis
Patiënten- en ouderenzorgpionier Jo Visser (1890-1978) was hevig geïnteresseerd in het lot van langdurig zieken. Zij richtte op 24 mei 1921 Vereniging Het Zonnehuis op met een (legendarisch) startkapitaal van zeven stuivers. De vereniging zette zich in voor “het leven van kwetsbare ouderen met verminderde regie over het eigen leven”, aldus de website van het Jo Visser fonds. De vereniging wist in 1929 het eerste Zonnehuis van de grond te krijgen: Zonnehuis Beekbergen, tegenwoordig een verpleeg- en zorgcentrum aan de rand van Beekbergen. Bij de aankoop van het pand van het eerste Zonnehuis noemde de vereniging het een “huis voor lijders aan een slepende ziekte”. Bij een discussie in het bestuur in de jaren 20 van de 20e eeuw dachten sommige bestuursleden aan “een tehuis voor behoeftige stakkers die hun leven daar verder zouden slijten”, aldus een verhandeling over het 80-jarig bestaan van de Vereniging Het Zonnehuis. Zonnehuis Beekbergen is een van de eerste verpleegtehuizen in ons land. Tegenwoordig valt het Zonnehuis onder de Zorggroep Apeldoorn en omstreken.

Fictie- en docufilms
Vereniging Het Zonnehuis liet vanaf de jaren 30 in de 20e eeuw verschillende fictie- en documentairefilms maken, onder meer met als doel om het werk van de vereniging en het Zonnehuis meer publieke aandacht te geven. De vereniging beschikte destijds zelfs over een eigen ‘hoofd propaganda’, H. Th. van der Helm, die zelf scripts voor films schreef. Het ging om 16mm-films, die destijds ook in de Nederlandse bioscopen verschenen. Aan enkele van de films zijn klinkende namen uit de Nederlandse filmwereld uit de jaren 50 van de vorige eeuw verbonden. Zoals Rudi Hornecker (1900-1961), een documentaire-cineast die bekendheid kreeg door zijn filmbeelden van de Nederlandse hongerwinter. En Jo de Haas (1902-1997), volgens Wiki Beeld en Geluid een van de meest productieve cameramensen van zijn generatie.

Wat is er te zien?
Oorspronkelijk bood het Zonnehuis Beekbergen 17 films aan ons aan. Helaas bevonden enkele films zich in zo’n staat van verzuring dat redding van het beeld niet meer mogelijk was. Dit gold onder meer voor de op waarheid gebaseerde fictiefilm ‘Zeven Stuivers’ over het ontstaan van het liefdadigheidswerk van het Zonnehuis. Verschillende films zijn in verband met auteursrechten alleen in de studiezaal te zien. Zeven filmbestanden staan online. Ze laten het werk van de medewerkers van het Zonnehuis zien en belangrijke gebeurtenissen voor de vereniging, zoals de eerste steenlegging door oprichtster Jo Visser van de nieuwe vleugel van het rusthuis in Beekbergen.